Lễ cúng ông Công ông Táo hầu trời là một trong những nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt, được tổ chức hàng năm để tôn vinh ông Công, ông Táo – những vị thần linh động giữa thiên đàng và trần gian. Lễ cúng này không chỉ là dịp để gia đình sum họp, mà còn là lúc mọi người bày tỏ lòng biết ơn, cảm ơn ông Công ông Táo đã chăm sóc, bảo vệ cho gia đình an khang, thịnh vượng trong suốt một năm qua. Trong bối cảnh hiện đại, lễ cúng ông Công ông Táo không chỉ giữ vững giá trị tâm linh mà còn là cơ hội để mọi người học hỏi, tôn trọng và kính trọng truyền thống, góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa lâu dài của dân tộc. Hãy cùng nhau tìm hiểu về những lưu ý và kiêng kỵ cần biết khi tham gia vào lễ cúng ông Công ông Táo, để gìn giữ và tôn vinh đẹp của nền văn hóa Việt Nam truyền thống.
Sự tích ông Công ông Táo
Theo huyền tích cúng Ông Công Ông Táo của người Việt Nam, Ông Công, Ông Táo, hay Táo Quân, được coi là vị thần được thiên đình cử xuống trần gian để giám sát và quản lý các công việc liên quan đến bếp núc, nhà cửa trong mỗi gia đình. Truyền thống này thường được thực hiện vào ngày 23 tháng Chạp hàng năm, khi Ông Táo cưỡi cá chép để về chầu Ngọc Hoàng và báo cáo tình hình một năm ở hạ giới thông qua việc dâng tấu sớ.
Từ lâu, người Việt Nam đã thực hiện phong tục cổ truyền cúng Ông Công Ông Táo, với niềm tin rằng ông sẽ “giữ lửa” cho gia đình, mang lại sự ấm no và hạnh phúc. Đặc biệt, vào cuối năm, mỗi gia đình chuẩn bị mâm cỗ thịnh soạn để cúng tiễn Ông Táo, tạo ra không khí trang trọng và ấm cúng trước khi chính thức bước vào kỳ nghỉ Tết Nguyên Đán. Chính vì vậy, lễ cúng ông Công ông Táo thường diễn ra vào ngày 23 tháng Chạp âm lịch. Thời điểm này được xem là lựa chọn lý tưởng để báo cáo và trình bày tình hình gia đình trong năm vừa qua. Giờ cúng thường là vào buổi sáng hoặc trưa, tùy thuộc vào quyết định của gia đình, nhưng nên duy trì sự trang nghiêm trong không khí lễ nghi.
Đồ lễ cúng Ông Công Ông Táo, cần những gì?
Đồ lễ cúng Ông Công Ông Táo cần được chuẩn bị cẩn thận để tạo nên không khí trang nghiêm và tôn trọng trong lễ cúng. Dưới đây là một số vật dụng cần thiết:
- Bàn cúng: Chọn lựa bàn cúng rộng rãi, đẹp mắt và đặt ở vị trí linh thiêng trong nhà.
- Hình ảnh Ông Công ông Táo: Đặt hình ảnh Ông Công ông Táo ở trung tâm bàn cúng, có thể là bức tranh hoặc tượng nhỏ, tùy thuộc vào truyền thống gia đình.
- Nến và hương thơm: Sử dụng nến trắng hoặc vàng để tạo ánh sáng linh thiêng. Cùng với đó, có thể sử dụng các cây nến hương thơm để tạo không khí trầm lắng và thơm phức.
- Thực phẩm và đồ uống: Chuẩn bị mâm cỗ cúng với các loại thức ăn và đồ uống truyền thống như xôi, gà, giò chả, canh măng, nem, món xào thập cẩm, hoa quả, ấm trà sen, 3 chén rượu, bưởi, quả cau, lá trầu, 1 lọ hoa cúc… Đặc biệt thường có món xôi chè bà cốt nấu bằng nếp cái, xôi vò đường nâu và gừng.
- Rước ông Công ông Táo: Chuẩn bị các vật phẩm trang trí như cây cỏ may, lá chuối, cúc hồng, và bức châu báu để trang trí xe ông Công ông Táo trong lễ rước về.
- Giấy và đèn giấy: Sử dụng giấy và đèn giấy để làm các hình tượng và báo cáo tình hình gia đình của mình trong năm với ông Công ông Táo.
- Các vật phẩm linh thiêng khác: Có thể bao gồm các vật phẩm như đèn dầu, tràng phục truyền thống và nhiều đồ trang trí linh thiêng khác như: mũ ông Công ba cỗ, hoặc một mũ có hai cánh chuồn, kèm theo một chiếc áo, và một đôi hia bằng giấy. Một thứ không thể thiếu là cá chép còn sống, hoặc cũng có thể làm bằng giấy, để làm phương tiện cho Vua Bếp lên chầu trời. nhằm tôn vinh, kính trọng ông Công ông Táo.
Lễ nghi và cách thức tổ chức lễ cúng ông Công ông Táo
- Lễ rước ông Công ông Táo: là một phần quan trọng của lễ cúng, tượng trưng cho việc đón ông từ bếp về bàn cúng. Trước khi bắt đầu lễ cúng, gia đình thường tổ chức lễ rước ông Công ông Táo một cách trang trí và trọng thể. Một số gia đình thậm chí sử dụng các phương tiện như đèn lồng, đèn trang trí và cỏ may để trang hoàng ông Công ông Táo trong buổi rước về, tạo nên không khí phấn khích và truyền thống.
- Lễ cúng chính: thường bắt đầu khi gia đình châm nến trắng hoặc vàng, tạo ra ánh sáng linh thiêng để làm sáng bàn cúng. Gia đình sau đó bắt đầu dâng các loại thức ăn và đồ uống truyền thống, như bánh chưng, bánh dày, cơm gạo, rau xanh, và hoa quả. Trong quá trình lễ cúng, từ trẻ nhỏ đến người lớn, mỗi thành viên trong gia đình đều lên lễ theo trình tự, thể hiện sự tôn trọng và lòng biết ơn đối với ông Công ông Táo.
- Lễ tiễn Ông Táo: là phần cuối cùng của buổi lễ. Gia đình có thể tổ chức lễ tiễn bằng cách đốt cháy giấy và giương cờ lễ. Hình ảnh chiếc cờ lễ nghiêng về phía thiên đàng cùng với khói trắng bay lên cao tạo nên bức tranh tuyệt vời, tôn vinh sự ra đi của Ông Táo trở về nơi của mình. Điều này không chỉ là khoảnh khắc trang trọng mà còn là biểu tượng cho sự chấp nhận và tri ân đối với ông Công ông Táo đã chăm sóc và bảo vệ gia đình suốt cả năm.
5 Điều kiêng kỵ khi làm lễ cúng ông Công ông Táo
Để thủ tục cúng Ông Công Ông Táo, đúng theo phong tục tập quán Việt Nam, mỗi gia đình cần lưu ý 5 điều kiêng kỵ sau đây.
- Tránh cúng các món mặn được làm từ vịt, chim, ngỗng, trâu, dê, chó. Vì đây là những món kiêng kỵ, trong lễ cúng Ông Táo theo quan niệm dân gian.
- Không ném cá chép từ trên cao, hoặc phóng sinh nơi sông, hồ ô nhiễm.
- Không khấn xin tài lộc, sung túc vì theo quan niệm dân gian, cuối năm Táo quân sẽ lên thiên đình, để báo cáo việc lớn nhỏ của gia chủ với Ngọc Hoàng. Do đó, gia chủ chỉ nên thành tâm sám hối những việc chưa tốt, và khẩn xin Ông Táo, bẩm báo những điều tốt đẹp.
- Không cúng tiền âm phủ vì Táo quân là thần tiên, không phải là vong hồn người âm. Vì vậy, việc cúng vàng mã chỉ gây tốn kém, và ô nhiễm môi trường, chứ không có lợi ích gì.
- Không đặt bàn cúng dưới bếp. Nên chọn nơi trang trọng, như bàn thờ chính, nơi sinh hoạt chính với không gian sạch sẽ, trang trọng để tỏ lòng thành kính.
Trong tâm hồn của người Việt, lễ cúng ông Công ông Táo không chỉ là một sự kiện lễ nghi truyền thống mà còn là cơ hội để truyền đạt những giá trị tinh thần quan trọng. Ngoài việc giúp gia đình kết nối với bản sắc văn hóa, lễ cúng này còn là bài học quý báu về lòng tri ân, tính hướng thiện và lòng biết ơn đối với thần linh và những công ơn đã ban cho gia đình. Bằng cách duy trì và thực hiện lễ cúng ông Công ông Táo, chúng ta không chỉ làm nên một phần không thể thiếu của phong tục tập quán ngày Tết cổ truyền, mà còn nuôi dưỡng tinh thần tương tác, gắn kết và tôn trọng trong cộng đồng. Điều này đồng nghĩa với việc giữ cho những giá trị văn hóa truyền thống được kế thừa và phát triển, làm nên nét độc đáo, đẹp đẽ của dân tộc.
Aigroup hy vọng rằng thông tin trên sẽ giúp mọi người chuẩn bị đồ cúng một cách chu đáo và tươm tất, từng chi tiết nhỏ đều góp phần tạo nên không khí trang trọng và truyền thống trong lễ cúng. Qua đó, chúng ta sẽ cùng nhau bước vào một năm mới 2024, tràn đầy niềm vui và may mắn, vững bước trên con đường của truyền thống và lòng biết ơn.
